Giới thiệu tới bạn đọc cuốn sách Tâm Lý Học Giáo Dục – Học Liệu Số Ebooks PDF
Chương I. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG CỦA TÂM LÝ HỌC GIÁO DỤC
I. ĐỐI TƯỢNG, NHIỆM VỤ CỦA TÂM LÝ HỌC GIÁO DỤC
1. Giáo dục và tâm lý học giáo dục
Mỗi một nền văn hóa cố gắng truyền lại cho thế hệ sau những kiến thức, niềm tin, kỹ năng, hành vi và thái độ có giá trị nhất. Sự truyền đạt có chủ ý đó được gọi là giáo dục. Trong xã hội kém phát triển, quá trình giáo dục được tiến hành ít nhiều phi chính thức. Thế hệ trẻ học kỹ năng, niềm tin và thái độ từ người lớn cũng như bạn cùng trang lứa trong môi trường sống mà không có môi trường học tập riêng. Trong xã hội phát triển, sự truyền bá văn hóa diễn ra trong môi trường đặc biệt là trường học, người học có thể tiếp thu một khối lượng kiến thức và kỹ năng lớn hơn rất nhiều từ những chuyên gia trong lĩnh vực chuyên môn đó. Người học đồng thời còn tiếp thu những giá trị, rèn luyện kỹ năng sống.
Giáo dục, theo nghĩa rộng, bao gồm cả quá trình dạy học, cung cấp kiến thức, phát triển tư duy, phương pháp, phát triển trí tuệ của người học và quá trình giáo dục hình thành nhân cách về các mặt xã hội, giá trị, đạo đức, thẩm mỹ v.v. Từ quan niệm như vậy, người ta phân biệt tâm lý học với tư cách là khoa học nghiên cứu các hiện tượng tâm lý, quy luật hình thành và phát triển của các hiện tượng tâm lý dưới tác động của quá trình giáo dục và dạy học ra tâm lý học sư phạm và tâm lý học giáo dục. Hay nói cách khác, tâm lý học dạy học nghiên cứu cơ sở tâm lý học của hoạt động dạy học và tâm lý học giáo dục nghiên cứu cơ sở tâm lý học của hoạt động giáo dục đạo đức, nhân cách. Nhưng trong thực tế hai hoạt động này không tách rời một cách tuyệt đối; hoạt động dạy học cũng góp phần hình thành nhân cách, tạo dựng giá trị và thái độ ở người học và hoạt động giáo dục cũng như cung cấp cho người học kiến thức, giúp hình thành kỹ năng và tư duy, trong đó có tư duy chiến lược, tư duy đón đầu trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. Việc cung cấp đồng thời trong một thể thống nhất cơ sở tâm lý học của hoạt động dạy học và cơ sở tâm lý học của hoạt động giáo dục đạo đức, nhân cách là cần thiết. Để có thể hội nhập với thế giới, tâm lý học giáo dục sửdụng ở đây, theo thuật ngữ tiếng Anh là Educational Psychology, bao gồm cả hai khối kiến thức nêu trên.
Tâm lý học giáo dục, ngoài việc nghiên cứu các cơ sở tâm lý học của hoạt động dạy, hoạt động học, hoạt động giáo dục đạo đức nhằm phát triển trí tuệ và hình thành nhân cách còn cung cấp thông tin về sự phát triển tâm lý trong bối cảnh văn hoá, môi trường dạy học, cơ sở tâm lý học của việc đánh giá cũng như các yếu tố tác động tới động cơ học tập, những khác biệt tâm lý cá nhân và dạy học.
2. Đối tượng của tâm lý học giáo dục
Đối tượng của tâm lý học giáo dục là những quy luật này sinh, biến đổi và phát triển tâm lý của cá nhân, của nhóm dưới sự tác động của hoạt động giáo dục (dạy học và giáo dục theo nghĩa hẹp), những quy luật lĩnh hội tri thức, kỹ năng, kỹ xảo và hành vi đạo đức. Hay nói cách khác, tâm lý học giáo dục nghiên cứu các quy luật nảy sinh, biến đổi, phát triển của các hiện tượng tâm lý trong quá trình dạy học và giáo dục cũng như mối quan hệ giữa sự phát triển tâm lý trong các điều kiện khác nhau của quá trình dạy học và giáo dục.
Thứ nhất, tâm lý học giáo dục nghiên cứu quá trình phát triển tâm lý (nhận thức, trí tuệ, kỹ năng) trong dạy học, xác định các điều kiện phát triển tâm lý trong quá trình học dạy học. Dạy học là hoạt động dựa trên cơ sở khoa học. Hoạt động dạy và hoạt động học phải được tổ chức phù hợp để tối đa hóa sự phát triển trí tuệ, khả năng sáng tạo, tính độc lập của học sinh.
Thứ hai, tâm lý học giáo dục nghiên cứu những vấn đề liên quan đến việc hình thành các phẩm chất nhân cách, hình thành định hướng giá trị đạo đức, thẩm mỹ, nhân văn của người học, những yếu tố quyết định đến thái độ, động cơ, hành vi ứng xử của học sinh. Tâm lý học giáo dục nghiên cứu cơ sở khoa học của việc xác định các giải pháp, biện pháp giáo dục phù hợp với đặc điểm tâm lý lứa tuổi, các đặc điểm văn hoá, xã hội của người học để điều khiến quá trình hình thành các giá trị, hành vi đạo đức phù hợp với chuẩn mực của xã hội.
Thứ ba, tâm lý học giáo dục nghiên cứu các đặc điểm tâm lý hoạt động, nhân cách của người giáo viên, các phẩm chất, năng lực cũng như cơ sở tâm lý học của việc hình thành, phát triển các phẩm chất năng lực của người thầy. Cơ sở tâm lý học của hoạt động giảng dạy của người giáo viên dựa trên cơ sở phát huy tính sáng tạo của người thầy trong việc hiện thực hóa tiềm năng sáng tạo cũng như tính độc lập, tự chủ của học sinh. Các đặc điểm tâm lý của người thầy trong hoạt động sư phạm tích cực được nghiên cứu và trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp phát triển.
Thứ tư, tâm lý học giáo dục còn nghiên cứu hoạt động học tập của học sinh, những yếu tố tác động đến học tập hiệu quả, những khác biệt cá nhân và hoạt động học tập. Ở lĩnh vực này, tâm lý học giáo dục nghiên cứu đặc điểm tâm lý của học sinh chậm phát triển và hoạt động học tập cũng như nghiên cứu đặc điểm tâm lý của học sinh năng khiếu và con đường phát huy những phẩm chất trí tuệ, những yếu tố bẩm sinh di truyền cũng như học được để đào tạo người giỏi, người tài cho xã hội.
Thứ năm, tâm lý học giáo dục còn nghiên cứu các tác động xã hội, đặc biệt, các tác động của văn hóa tới tâm lý và sự phát triển của học sinh, cách dạy của giáo viên và cách học của học sinh, từ đó đề xuất các giải pháp làm thay đổi quan niệm, các kiểu loại hành vi không phù hợp nhằm phát huy khả năng độc lập sáng tạo của học sinh trên cơ sở thay đổi giá trị, quan niệm và hành vi trong giảng dạy và học tập. Tâm lý học giáo dục còn nghiên cứu sự tương đồng và phù hợp văn hóa cũng như sự không tương đồng, không phù hợp trong giảng dạy và học tập, những khó khăn của học sinh đến từ những nền văn hóa khác nhau và cách thức vượt qua những cú sốc văn hoá, những bất cập về văn hóa trong giảng dạy và học tập.
