Giới thiệu tới bạn đọc cuốn sách Giao Tiếp Sư Phạm – Học Liệu Số Ebooks PDF
Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIAO TIẾP
Có thể nói vấn đề giao tiếp là vấn đề nghiên cứu khá cơ bản nhưng cũng khá phổ biến của một số nhà nghiên cứu Tâm lý học. Việc nghiên cứu về giao tiếp đã đạt đến những thành tựu nhất định trong giai đoạn hiện nay nhưng trong lịch sử thì những nghiên cứu về giao tiếp đã hình thành từ rất sớm. Khi con người bắt đầu quan tâm đến vấn đề trò chuyện thì cũng lúc ấy, những tia sáng đầu tiên nghiên cứu về giao tiếp bắt đầu xuất hiện.
Tuy nhiên, giao tiếp không chỉ là địa hạt quan tâm của Tâm lý học mà là thành tựu của nhiều ngành khoa học như: Xã hội học, Giáo dục học, Ngôn ngữ học, Nhân học… Thế nhưng, trong những khoa học đã kể thì Tâm lý học nghiên cứu giao tiếp dưới góc nhìn giao tiếp như là một hoạt động cơ bản trong đời sống con người nên có thể nói cái nhìn tấm lý về giao tiếp mang màu sắc đặc trưng và độc đáo riêng. Hoạt động sư phạm là hoạt động rất đặc thù của con người. Trong hoạt động đó, sự tương tác về mặt tâm lý trở thành trọng điểm để hoạt động này diễn ra một cách hiệu quả. Vì thế, việc nghiên cứu về giao tiếp và giao tiếp sư phạm cần tiếp cận dưới góc độ Tâm lý học là một định hướng tiếp cận hiệu quả và mang tính ứng dụng cao.
1.1. Định nghĩa về giao tiếp
Giao tiếp là vấn đề phức tạp. Có nhiều hướng nghiên cứu về vấn đề giao tiếp, gắn với rất nhiều quan điểm về giao tiếp. Ở đây có thể điểm qua một số quan điểm cơ bản về giao tiếp.
Theo quan điểm của các nhà Tâm lý học xã hội thì giao tiếp thường được xem là quá trình thông tin bao gồm việc thực hiện và duy trì sự liên hệ giữa các cá nhân với nhau.
Nhà Tâm lý học xã hội Mỹ C.E. Osgood cho rằng giao tiếp bao gồm các hành động riêng rẽ mà thực chất là chuyển giao thông tin và tiếp nhận thông tin. Ông cho rằng giao tiếp là một quá trình gồm hai mặt: liên lạc và ảnh hưởng lẫn nhau, tác động qua lại lẫn nhau.
Nhà Tâm lý học xã hội người Anh M. Argule lại mô tả giao tiếp như quá trình ảnh hưởng lẫn nhau qua các hình thức tiếp xúc khác nhau. Giao tiếp thông tin được biểu hiện bằng lời hay bằng các hình thức phi ngôn ngữ từ nhiều người đến một người giống như việc tiếp xúc thân thể của con người trong quá trình tác động qua lại về mặt vật lý và chuyển dịch không gian.
Nhà Tâm lý học xã hội Mỹ T. Sibutanhi nghiên cứu khái niệm liên lạc như là hoạt động đảm bảo cho sự giúp đỡ lẫn nhau, phối hợp hành động và thích ứng hành vi của các cá thể tham gia quá trình giao tiếp. Ông cho rằng “Liên lạc trước hết là phương pháp hoạt động làm giản đơn hóa sự thích ứng hành vi lẫn nhau của con người. Những cử chỉ và âm điệu khác nhau trở thành liên lạc, khi con người sử dụng vào các tình thế tác động qua lại”.
Nhìn chung, các quan niệm về giao tiếp từ góc độ Tâm lý học xã hội cho thấy giao tiếp thực hiện sự liên lạc giữa con người trong xã hội và tồn tại trong xã hội như một hiện tượng đặc thù. Trong mối liên hệ về giao tiếp, con người sẽ tác động lẫn nhau và mang đến những hiệu ứng nhất định với nhau cũng như ảnh hưởng đến các tỉnh huống trong xã hội. Đây là luận điểm có thể xem xét vì giao tiếp được thực hiện bởi con người và tồn tại trong xã hội loài người.
Các nhà Tâm lý học Liên Xô (cũ) cũng quan tâm nghiên cứu đến vấn đề giao tiếp trên nhiều khía cạnh. Dưới đây, có thể điểm qua một số quan điểm:
Đề cập giao tiếp ở góc độ tiếp cận nhận thức, L.X. Vugotxki cho rằng giao tiếp là quá trình chuyển giao tư duy và cảm xúc. Còn K.K. Platonov cho rằng: “Giao tiếp là những mối liên hệ có ý thức của con người trong cộng đồng loài người” [32].
Xem xét giao tiếp là sự thể hiện mối quan hệ giữa con người với con người hay giữa nhân cách này với cách khác trong mối quan hệ liên nhân cách, B.Ph. Lomov cho rằng: “Giao tiếp là mối quan hệ tác động qua lại giữa con người với tư cách chủ thể” [32].
Dưới góc độ nhân cách, V.N. Miaxixev cho rằng: “Giao tiếp là một quá trình quan hệ tác động qua lại lẫn nhau giữa các nhân cách cụ thể”. Trong khi đó, theo tác giả la.L. Kolominxki thi: “Giao tiếp là sự tác động qua lại có đối tượng và thống tin giữa con người với con người, trong đó những quan hệ nhân cách được thực hiện, bộc lộ và hình thành” [32].
Ở góc độ tiếp cận về chức năng giao tiếp, theo B. Parugin thì: “Giao tiếp là quá trình quan hệ tác động giữa các cá thể, là quá trình thông tin quan hệ giữa con người với con người, là quá trình hiểu biết lẫn nhau, ảnh hưởng lẫn nhau và trao đổi xúc cảm lẫn nhau” [32].
Ở góc độ xem xét giao tiếp là một dạng hoạt động, định nghĩa của A.N. Lêônchiev đã chỉ ra: “Giao tiếp là một hệ thống những quá trình có mục đích và động cơ trong hoạt động tập thể, thực hiện các quan hệ xã hội và nhân cách, các quan hệ tâm lý và sử dụng những phương tiện đặc thù, mà trước hết là ngôn ngữ”.
Trong khi đó, tác giả L.P. Byeva khẳng định: “Giao tiếp không chỉ là một quá trình tinh thần mà còn là quá trình vật chất, quá trình xã hội, trong đó diễn ra sự trao đổi hoạt động, kinh nghiệm, sản phẩm của hoạt động” [32].
Tiếp cận ở khía cạnh hệ thống, Georgen Thiner cho rằng: “Giao tiếp là sự truyền đạt thông tin, qua đó các trạng thái của hệ thống phát thông tin phát huy ảnh hưởng tới trạng thái của hệ nhận thông tin”.
Tác giả David K. Berlo (1960) định nghĩa về giao tiếp từ sự tham gia của ý thức và các mối quan hệ của con người như sau: “Giao tiếp của con người là một quá trình có chủ định hay không có chủ định, có ý thức hay không có ý thức mà trong đó các cảm xúc và tư tưởng được diễn đạt trong các thông điệp bằng ngôn ngữ hoặc phi ngôn ngữ. Giao tiếp của con người diễn ra ở các mức độ: trong con người, giữa con người với con người và công cộng. Giao tiếp của con người là một quá trình năng động, bất thuận nghịch, tác động qua lại và có tính chất ngữ cảnh”.
